-
1 алдагы
прил.1)а) пере́дний (двери трамвая, колёса и т. п.); пе́рвый (ряды в театре, парты в школьных классах); лобово́й, ветрово́й ( стекло кабины водителя)алдагы машинаны узарга маташу — пыта́ться обогна́ть пере́днюю маши́ну
сәхнәнең алдагы кырые — пере́дний край сце́ны
б) пере́дний, носово́йсудноның алдагы өлеше — носова́я часть су́дна
в) головно́й ( вагон в железнодорожном составе); пере́дний; передово́й, аванга́рдный ( отряд воинского подразделения на фронте); иду́щий (дви́жущийся, е́дущий, летя́щий, плыву́щий, ше́ствующий) впереди́ (спе́реди), пе́ред (кем, чем)трамвайның алдагы вагонына утыру — сади́ться в пере́дний (головно́й) ваго́н трамва́я
колоннаның алдагы танкы — головно́й танк коло́нны (в коло́нне)
2) веду́щий, лиди́рующийалдагы урыннарда - безнең чаңгычылар — на лиди́рующих места́х - на́ши лы́жники
3) пе́рвый, нача́льный; находя́щийся в нача́лекулъязманың алдагы берничә бите буялган — не́сколько нача́льных (пе́рвых) страни́ц ру́кописи запа́чканы
4)а) предстоя́щий, наступа́ющий, сле́дующий, бу́дущий (месяц, год, сезон)алдагы уку елы — предстоя́щий уче́бный год
алдагы бәйрәмгә хәзерлек — подгото́вка к наступа́ющему пра́зднику
газетаның алдагы саны — сле́дующий но́мер газе́ты
алдагы бурычлар — предстоя́щие зада́чи
алдагы ике тәүлектә — в сле́дующие дво́е су́ток
алдагы тукталышта трамвайдан төшү — выходи́ть из трамва́я на сле́дующей остано́вке
б) сле́дующий (находя́щийся) впереди́алдагы күпер җимерек — мост впереди́ разру́шен
в) бу́дущий, гряду́щий высок. || бу́дущее, гряду́щееалдагы тормыш — бу́дущая жизнь
алдагы буыннарга васыять — заве́ты гряду́щим поколе́ниям
алдагы көнгә өмет белән карау — смотре́ть на гряду́щий день с наде́ждой
г) сле́дующий, за́втрашнийалдагы төнне көтү — ждать сле́дующей но́чи
5) предыду́щий, предше́ствующий ( период), предше́ствовавший; пре́жнийалдагы оратор белән килешмәү — не согласи́ться с предыду́щим ора́тором
алдагы елларга караганда — по сравне́нию с пре́жними года́ми
6) в знач. сущ.; в притяж. ф. алдагысы бу́дущее, за́втрашний деньалдагысын кем белгән — кто зна́ет о бу́дущем
табигатебезнең алдагысы хакында уйлану — заду́маться о за́втрашнем дне на́шей приро́ды
-
2 алдагы көн
= алгы көн -
3 алдагы
пр1. передний2. предстоящий, следующий, будущий -
4 алдагы
прил. 1) передний, находящийся впереди 2) предстоящийaldağı burıç ― предтстоящая задача
-
5 аннан алдагы
предыду́щий, предше́ствующий (оратор, претендент), предше́ствовавший (э́тому) (день, момент) -
6 алгы көн
= алдагы көн гряду́щий, за́втрашний день; бу́дущее -
7 aldağı
-
8 алгы
прил.1)а) пере́дний (зуб, ряд); передово́й (пост, наблюдательный пункт)алгы очлыклар — пере́дние коне́чности
алгы буыннар мат. — пере́дние чле́ны
танкның алгы өлеше — пере́дняя (лобова́я) часть та́нка
кабинаның алгы пыяласы — пере́днее (ветрово́е) стекло́ каби́ны (води́теля)
б) фаса́дный ( о стене здания)в) пара́дный ( о части судна)г) головно́й (вагон трамвая, танк в колонне)демонстрантларның алгы колоннасы — головна́я коло́нна демонстра́нтов; передово́й, аванга́рдный ( отряд воинского подразделения)
д) в терминологических сочет. передне-алгы аңкау тартыклары — передненёбные согла́сные
2) лицево́йконвертның алгы ягы — лицева́я сторона́ конве́рта
3)а) передово́й, веду́щий, пе́рвыйярыш таблицасындагы алгы урыннар — передовы́е места́ в табли́це соревнова́ния
б) пе́рвый, нача́льныйкитапның алгы битләре — пе́рвые (нача́льные) страни́цы кни́ги
4) см. алдагы 4) а)-в)алгы ел сметасын төзү — соста́вить сме́ту предстоя́щего го́да (на год)
алгы көннәрне кайгырту — забо́титься (забо́та) о гряду́щих днях
алгы төндә кузгалабыз — тро́гаемся в сле́дующую (за́втрашнюю) ночь
•- алгы көн
- алдагы көн
- алгы кырый
- алгы линия
- алгы ми
- алгы план
- алгы позиция
- алгы саф
- алгы сызык
- алгы як -
9 аннан
1. исх. п. от ул1) от него́ (неё) (узнать, уехать, быть далеко, ждать ответа)аннан (авырудан) саклану өчен — что́бы убере́чься от неё (боле́зни)
күп күрдек без аннан — мно́го натерпе́лись мы от него́
2) от э́тогоаннан гына әллә ни зарар булмас — от э́того большо́го вреда́ не бу́дет
2. нареч.аннан күп нәрсә тора — от э́того зави́сит мно́гое
1)а) отту́дааннан китегез — отойди́те отту́да
б) таманнан үтәрлек түгел — там не пройти́
2) зате́м; пото́м, по́сле; по́сле э́того (того́); (а) там; да́льшеаннан нәрсә эшләргә уйлыйсың? — да́льше что ду́маешь де́лать?
менә яз килде, аннан җәй җитәр — вот весна́ пришла́, а там ле́то насту́пит
берәр чакрым баргач, болын бетә дә, аннан сазлык башлана — пройдёшь с киломе́тр, луг конча́ется, зате́м начина́ется боло́то
3) разг. прито́м, кро́ме того́; к тому́ (же)сәләтле кеше ул, аннан эшчән дә — он спосо́бный челове́к, прито́м трудолюби́вый
•- аннан ары
- аннан башка да
- аннан бирле
- аннан булмый
- аннан артык
- аннан да артык
- аннан артыграк
- аннан да артыграк
- аннан да бигрәк
- аннан да моннан
- аннан да, моннан да
- аннан да начары юк
- аннан да начар нәрсә юк
- аннан да яманы юк
- аннан да яман нәрсә юк
- аннан кала
- аннан карап
- аннан килеп
- аннан күреп
- аннан күрмәкче
- аннан, моннан
- аннан соң
- аннан соңгы
- аннан таба
- аннан торып
- аннан тыш -
10 киңәшләшү
неперех.1) сове́товаться, посове́товаться; консульти́роваться, проконсульти́роваться; держа́ть сове́т || сове́ты, наставле́ния, консульта́циишәһәргә бару турында киңәшләшү — посове́товаться о пое́здке в го́род
белгечләр белән киңәшләшү — сове́товаться (консульти́роваться) со специали́стами
врач белән киңәшләшү — консульти́роваться с врачо́м
2) совеща́ться, посовеща́ться || совеща́ниеалдагы эшләр турында киңәшләшү — посовеща́ться о предстоя́щих дела́х
эшлекле киңәшләшүләр — деловы́е совеща́ния
3) в знач. нареч. киңәшләшеп согласо́ванно, в согла́сиикиңәшләшеп эшләү — рабо́тать согласо́ванно (в согла́сии)
•- киңәшләшеп кую -
11 фалчы
сущ.; уст.гада́лка, вороже́я; предсказа́тель, магфалчы синең алдагы язмышыңны әйтер — гада́лка предска́жет твою́ бу́дущую судьбу́
-
12 шаяручан
прил.1) лю́бящий поигра́ть (порезви́ться); лю́бящий озорнича́тьшаяручан малайларны алдагы парталарга күчереп утырту — пересади́ть озорны́х ма́льчиков за пере́дние па́рты
2) шаловли́вый, шутли́вый; лю́бящий шали́ть, прока́зничать, скло́нный к ша́лостям, к шу́ткам ( о человеке) -
13 яктыру
I1) безл. света́ть, рассвета́ть, рассвести́ || рассве́тинде яктыра да башлады — на́чало уже́ света́ть (рассвета́ть)
яктыру белән юлга чыгу — с рассве́том тро́гаться в путь
2) неперех. светле́ть, просветле́ть, станови́ться/стать све́тлым, освещённымкүк йөзе яктырды — не́бо просветле́ло
буран басылды, көн дә яктыргандай булды — мете́ль сти́хла, и день как бу́дто стал светле́е
3) светле́ть, видне́ться (о чём-л. светлом, светящемся)күктә ай яктырып күренә — ме́сяц светле́ет на не́бе
4) перен. просветле́ть, станови́ться/стать я́сным, ра́достнымалдагы көннәр генә берүк яктырсын — предстоя́щие дни бы то́лько бы́ли ра́достными
5) перен. светле́ть, просветле́ть, освеща́ться/освети́ться, оживля́ться/оживи́ться, проясня́ться/проясни́ться, озаря́ться/озари́ться (о человеке, глазах, лице, сознании, душе и т. п.) || просветле́ние, оживле́ние, проясне́ние мы́слеймалайның йөзе өмет белән яктырды — лицо́ ма́льчика озари́лось наде́ждой
•- яктырып китү
- яктырып күренү II понуд. от ягу Iзаставля́ть, проси́ть топи́ть, ота́пливать -
14 алгы
пр1. передний2. см алдагы 2
См. также в других словарях:
Алдагы як — Первая от входа комната (с печью) в пятистенном башкирском доме (1). (Термины российского архитектурного наследия. Плужников В.И., 1995) … Архитектурный словарь
алдагы — с. 1. Алгы яктагы 2. Киләчәктәге, киләсе. Алда торган, киләчәктә үтәлергә тиешле. и. Киләчәк алдагым өметле, бүгенгем күрекле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алгы — с. 1. Алдагы, ал яктагы 2. Алдагы, киләчәк, киләсе. и. Алдагы көн, киләчәк 3. сир. Алдынгы, культуралы. АЛГЫ БҮЛМӘ (ЯК) – Ал як. АЛГЫ САФ – күч. Нин. б. эшнең, хәрәкәтнең алдынгы өлеше. АЛГЫ СЫЗЫК (КЫРЫЙ, ПОЗИЦИЯ) – Хәрәкәттәге армиядә дошманга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каршы — с. 1. Кемнең нәрсәнең алдындагы, каршысындагы. Кем нәрсә белән риза булмаган, көрәшүче, дошман. Кире, тискәре, тыңлаусыз. Нәрсәне. б. кире кага, шуны теләмәүне белдерә торган каршы тавыш бирү 2. хәб. Нин. күренешкә, теләккә, фикергә, тәкъдимгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айара — Иске ай югалып, яңа ай туганчы булган айсыз вакыт; иске айның азагы, яңа айның башы. АЙ ЕЛЫ – Айның хәрәкәте белән исәпләнә торган ел. II. АЙ – ы. 1. Авыртуны, сызлану сыкрануны, куркуны һ. б. ш. белдерә 2. Кызгану, үпкә, канәгатьсезлек, икеләнү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ал — I. с. 1. Сыек кызыл, аксыл кызыл, кызгылт ак төс 2. күч. Матур. АЛ ДА ГӨЛ – Бик яхшы, шәп. II. АЛ – и. (гадәттә кыек килеш форм.) Күз караган як; киресе: арт 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемендә йөз, күкрәк ягы; киресе: арт. с. Хайван гәүдәсендә һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алдынгы — 1. Иң алдагы, беренче 2. Башкалардан алда бара торган, үрнәк. Укымышлы, прогрессив. и. Эштә, укуда башкалардан алда баручы 3. Хәзерге таләпләргә җавап бирә торган, прогрессив … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әзер — с. 1. Файдаланырга яраклы булган, шундый хәлгә килгән; төгәлләнгән, әзерләп куелган. рәв. Берәр эшне башкарырлык хәлдә, әзерлек хәлендә. Кем. б. тарафыннан хәстәрләнгән, файдалану өчен яраклы хәлгә китерелгән 2. Алдан уйланылган, тупланган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әзерләнү — 1. (Әзерләү). Нәр. б. эшләргә әзер хәлгә килү, җыену. Берәр эш өчен әзерлек алып бару, берәр нәрсә өстендә эшләү 2. Үзеннән алдагы фигыль белдергән эш өчен өлгереп килү (вакыйгалар, табигать күренешләре тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйе — 1. Ризалыкны, раслауны белдереп җавап биргәндә кулланыла; киресе: юк. Нин. б. алдан әйтелгән фикерне катгый рәвештә кабатлап раслаганда кулланыла китәргә. Әйе, китәргә! 2. Нәрсә турында да булса уйлануларның нәтиҗәсен белдереп хикәяләгәндә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйтерлек — с. 1. Гадәттәгедән аерылып тормаган нәрсәләр тур. : артык, искитәрлек әйтерлек матур түгел. Исәпкә алырлык, телгә алып сөйләрлек әйтерлек чирем юк 2. Дип белән килеп, үзеннән алдагы сүз белдергән әйбергә чагыштырып әйтүне яки күләме, саны ягыннан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге